Wetenschap bewijst: muziektherapie werkt

Muziek Werkt. Niet alleen in de retail, op de werkvloer of in de horeca, maar ook in de gezondheidszorg. Muziek Werkt praat met Martina de Witte, onderzoeker en docent bij de opleiding Vaktherapie van de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen (HAN) en de Universiteit van Amsterdam. Zij promoveerde onlangs op onderzoek naar de effectiviteit van muziekinterventies op het verminderen van stress.

Muziek kan invloed hebben op stressniveaus en dus hoe mensen zich voelen. Atleten kiezen voorafgaand aan een wedstrijd muziek die hen oppept, restaurants kiezen sfeervolle muziek zodat gasten zich ontspannen en wie zijn humeur wil verbeteren kiest een vrolijk liedje waarop het fijn meezingen is. Ook zelf muziek maken heeft invloed op iemands gemoed. Teveel stress is echter een grote risicofactor voor het ontstaan van lichamelijke aandoeningen en ernstige psychische klachten, zo blijkt uit onderzoek. Muziek is een effectief en kostenvriendelijk middel om bloeddruk, hartslag en hormoonspiegels te verlagen en zo stressniveaus te verminderen, zo bewijst muziektherapeut Martina de Witte in haar promotieonderzoek naar de effectiviteit van muziekinterventies. Op basis van haar onderzoek pleit ze er voor om vaker muziektherapie aan te bieden in de medische en geestelijke gezondheidszorg.

Muziek maken
“Muziektherapie is een laagdrempelige manier om stress te verlagen” legt De Witte uit. “Vooral het maken van muziek is een effectief middel om het arousalniveau omlaag te krijgen, of dat nu samen zingen is of samen spelen. Samen beleef je de muziek en de energie van de muziek. Dat geeft een positief gevoel en geeft het grootste effect op stressreductie.” In de opleiding tot muziektherapeut doen studenten niet alleen (neuro)psychologische en medische kennis op, maar leren zij ook muzikaal improviseren op bijvoorbeeld de piano of gitaar. Door middel van het opvoeren van tempo en volume van de muziek kunnen muziektherapeuten het spanningsniveau bij cliënten opbouwen, om deze vervolgens te laten afnemen. Zo ervaren cliënten het verschil tussen een hoog en laag spanningsniveau. Het genre muziek maakt daarbij niet uit, aldus De Witte. “Dat kan bijvoorbeeld ook met het maken van raps, of het drummen van hiphopritmes. Dan begin je opgefokt, om later een rustigere rap of beat te maken.”

"Door een playlist met rustige muziek op te zetten in de behandelkamer kunnen cliënten meer ontspannen en zo minder pijn ervaren."

Pijnbeleving
Ook in een medische setting bewijst muziek zijn waarde. De Witte: “Als mensen gespannen zijn, knijpen ze spieren samen. Dat heeft invloed op de pijnbeleving. Dan kan de pijn bij een punctie voor darmonderzoek intenser gevoeld worden. Door een playlist met rustige muziek op te zetten in de behandelkamer kunnen cliënten meer ontspannen en zo minder pijn ervaren.” De voordelen van muziek binnen de geestelijke en klinische gezondheidszorg zijn dan ook helder en legio, aldus De Witte: “Muziek zorgt er voor dat patiënten rustiger worden. Dat is prettig, zowel voor het zorgpersoneel als de patiënt zelf. Zo hoef je minder medicatie in te zetten. Muziek is bovendien niet verslavend en er zijn geen bijwerkingen. Ook is het niet duur.”

Promotieonderzoek
De Witte werkte veertien jaar als muziektherapeut bij STEVIG, een organisatie die jongeren en volwassenen met een licht verstandelijke beperking en psychiatrische problematiek helpt. De laatste jaren werkte ze op de forensisch psychiatrische afdeling met mensen die vanwege een juridische maatregel gedwongen opgenomen en behandeld moeten worden. De ervaringen die ze daar op deed, gebruikt ze nu als onderzoeker en docent muziektherapie en vormden de aanleiding voor haar promotieonderzoek. “Als iemand een delict heeft gepleegd wil je inzicht krijgen waarom iemand dat heeft gedaan. Zo kun je voorkomen dat het nog eens gebeurt. Wanneer een cliënt erg gespannen is kan deze minder goed nadenken en op een rijtje krijgen waarom hij zo gehandeld heeft. Mensen met lichte verstandelijke beperkingen ervaren sneller en langduriger stress en kunnen dit minder goed zelf reguleren. Zodoende kunnen ze minder goed beoordelen of benoemen wat ze voelen en waar dat gevoel vandaan komt. Dan is het lastig om behandeldoelen te bereiken waarbij een stukje inzicht vereist is. Voordat de behandeling dus iets kan bijdragen moet het stressniveau omlaag. Ik merkte dat muziek een sterke invloed had om dat stressniveau omlaag te brengen. Mits het aansluit bij de wensen van de betreffende cliënt. Voor mensen die niet tegen geluid kunnen of in een psychose zitten sluit het minder goed aan, is mijn ervaring. De vraag ligt bij de cliënt zelf.”

Wereldwijd succesvol
Hoewel de waarde van muziektherapie steeds meer wordt erkend en ingezet, zowel in de medische als geestelijke gezondheidszorg, blijft de toepassing in Nederland nog achter bij landen zoals de Verenigde Staten. Met haar onderzoek hoopt De Witte bij te dragen aan de  acceptatie van muziektherapie in de landelijke richtlijnen voor zorg en behandeling, naast bijvoorbeeld reguliere gesprekstherapie en medicijnen. Nu is muziektherapie helaas niet standaard onderdeel van dit soort richtlijnen, waardoor het vaak niet vergoed wordt en er maar een beperkte groep mensen hier aanspraak op kan maken. “Ik hoop dat iedereen toegang kan krijgen tot muziektherapie, niet alleen kwetsbare groepen als mensen met een verstandelijke beperking of ouderen met dementie. Evidentie voor de werking van deze vorm van therapie is er genoeg. Laten we het alsjeblieft breder gaan inzetten.”

Het volledige proefschrift is hier te lezen: (uva.nl)
https://pure.uva.nl/ws/files/64701439/Thesis.pdf

Effects of music interventions on stress-related outcomes: a systematic review and two meta-analyses (tandfonline.com)
https://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/17437199.2019.1627897