De waarde van muziek in Verpleeghuis De Waalburcht

Elk bedrijf of organisatie heeft een eigen publiek en een eigen sfeer. Die sfeer wordt mede bepaald door het interieur, bediening – en doorgaans ook door de muziek. Muziek Werkt praat met Petra Baarsma, zorgregisseur bij verpleeghuis De Waalburcht, onderdeel van Rivas Zorggroep.

Het is 15.00 uur. In de woonkamer van woongroep De Kasteeltuin eten drie bewoners fruit aan de eettafel. In de hoek van de kamer staat een tv op met rustgevende ambientklanken. “Dit is een voorbeeld van de manieren waarop we muziek gebruiken” zegt Petra Baarsma. “De muziek zorgt voor een ontspannen sfeer tijdens het eten.”

Planetree
De Waalburcht, gelegen in het centrum van Papendrecht, is onderdeel van Rivas Zorggroep. Er wordt gewerkt volgens Planetree, een visie waarbij behoeften van patiënten, drijfveren van medewerkers en het lerende vermogen van de organisatie centraal staan. Dat vertaalt zich in twaalf componenten, waarbij elke maand een bepaald component terugkomt in belevingsgerichte zorg. Zo kan er de ene maand een accent worden gelegd met bijvoorbeeld aromatherapie, goede voeding of muziek.

Nederland Zingt
Als zorgregisseur is Baarsma met haar collega verantwoordelijk voor de zestien zorgvragers met dementie in deze psychogeriatrische woongroep, een van de vijf afdelingen binnen verpleeghuis De Waalburcht. Naast haar administratieve taken staat ze - “gelukkig”, zo zegt ze- ook op de werkvloer en aan het bed. De bewoners krijgen een vaste dagstructuur, afgestemd op hun eigen ritme en wensen. “Wanneer mensen hier komen wonen, vragen we uitgebreid naar de levensloop van de nieuwe zorgvrager. Zo weten we wat gewoontes zijn, wat ze wel en niet fijn vinden. Op die manier kan je de juiste zorg bieden. Bijvoorbeeld door op zondagochtend in de ene huiskamer een oecumenische kerkdienst op te zetten, en in de andere Nederland Zingt of het Urker Mannenkoor. Als bewoners het leuk vinden kunnen ze helpen met het opvouwen van de was of het zemen van de ramen.”

The Beatles
Muziek speelt een belangrijke rol. Er wordt veel gezongen in De Kasteeltuin. Bij mensen met dementie wordt dan veelal teruggegrepen op liedjes uit de kindertijd, legt Baarsma uit. “Je schat in welk stadium van dementie iemand zit. Zit iemand aan het begin, dan zing je geen kinderliedjes. In een later stadium wel. Dat zijn vrijwel dezelfde liedjes die wij ook kennen; Klein Klein Kleutertje, of Altijd is Kortjakje Ziek. Dat levert een heel gezellige sfeer op. We merken nu dat er ook behoefte is om ‘modernere’ muziek te zingen, zoals The Beatles of The Doors. Zo is er een dame die uit volle borst Beatlesliedjes zingt. Ik was een keer op mijn computer aan het werk en had The Beatles op staan. Komt ze er naast staan dansen. Vijf minuten later was er een disco van dansende bewoners naast mijn bureau.”

Willeke Alberti
Technologische ontwikkelingen maken meer activiteiten mogelijk voor de bewoners, zoals Braintrainer, quizzen op een touchscreen of de tovertafel, waarmee aan de hand van een beamer interactieve digitale spellen mogelijk zijn. Qwiek-Up is de gehoopte volgende aanschaf; een verrijdbare beamer voor beeld en geluid. Handig voor bijvoorbeeld de fitness op muziek, waar veel bewoners uit De Waalburcht aan deelnemen. Ook populair: de keren dat er livemuziek is. Zo trad Willeke Alberti twee keer op voor de bewoners, net als Wieteke van Dordt en diverse lokale koren en zanggroepjes. Het Papendrechts koor repeteert in het restaurant tussen de maaltijden door en met kerst is er een orgelman die met handorgel oude kerstliedjes speelt. Nu de vrijwilligers door de coronarestricties geen piano kunnen spelen voor de bewoners, is Baarsma zelf thuis aan het oefenen geslagen.

Muziek met functionele rol
Muziek heeft binnen De Kasteeltuin daarnaast een functionele rol. Daarmee helpt het ook de medewerkers. Neem de bewoner die diep in zijn dementie zit en met wie bijna niet meer te communiceren valt. Baarsma: “Hij begrijpt niet dat je hem wilt verzorgen en reageert afwerend als je bijvoorbeeld zijn pyjama uit wilt trekken. We weten dat hij een groot liefhebber is van klassieke muziek. Zet ik dat op, dan ontspant hij en kan ik hem uit- en aankleden. Of neem de bewoner die lang in bed blijft liggen. Door aan het einde van de ochtend de muziek op te zetten die haar familie ons heeft gegeven, wordt ze wakker en komt ze uit bed.”

Psalmen
Hoe diep muziek kan raken, blijkt vooral uit religieuze muziek. Baarsma: “Gelovige mensen wordt daar diep door geraakt. Soms zingen we bijvoorbeeld psalmen. Dat geeft een heel andere sfeer dan bij kinderliedjes, er ontstaat een serene sfeer. Met een mevrouw die ik uit de kerk kende, kon ik door haar dementie niet meer praten. Toen ik een liedje van onze kerk zong, rolde er een traan uit haar ooghoek. Zo kon ik haar toch bereiken.”